Panie Adamie, co słychać w Polityce?

Co wiemy na dziś o kształcie ordynacji wyborczej, która będzie obowiązywała w czasie najbliższych wyborów samorządowych , prawdopodobnie przeprowadzonych w jednym z trzech proponowanych terminów, tj. 21.10.2018r., 28.10.2018r. lub 4.11.2018r.?

Od 31 stycznia 2018 roku zaczął obowiązywać znowelizowany Kodeks wyborczy. Obecnie należy wykazać się cierpliwością i poczekać na ukazanie się rozporządzeń w tej sprawie.
Zanim gminy w kraju rozpoczną przygotowania do wyborów samorządowych to muszą wiedzieć , ilu będzie radnych w poszczególnych gminach. W tej kwestii na bazie stanu ilościowego mieszkańców gmin na dzień 31.12.2017 r., czyli na koniec roku poprzedzającego rok wyborów, wypowie się wojewoda, wydając zarządzenie, w którym poda liczbę radnych w danej gminie. Do wojewody należy wykonanie pierwszego ruchu. Gminy czekają również na informacje z Państwowej Komisji Wyborczej, ponieważ w ciągu 60 dni rady gmin muszą podjąć uchwały o podziale na okręgi wyborcze.

Jak sytuacja przedstawia się na dziś ?

W 2018 r. po raz ostatni rady gmin będą odpowiedzialne za okręgi wyborcze. Przebieg głosowania w każdym lokalu wyborczym ma być transmitowany w Internecie.
Wiemy, że wbrew woli mieszkańców zlikwidowano okręgi jednomandatowe w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców. Zgodnie z wolą Prawa i Sprawiedliwości mniej będziemy głosować na ludzi, więcej na partie polityczne. Pozostaną jedynie jednomandatowe okręgi w gminach do 20 tys. mieszkańców, gdzie nie będzie kandydatów na radnych spoza gminy i nie będą tam obowiązywać wybory proporcjonalne.Posłowie Prawa i Sprawiedliwości pod naciskiem samorządów, opozycji oraz prezydenta wycofali się z wielu kontrowersyjnych poprawek dotyczących zmian w wyborach samorządowych, ale nie ze wszystkich.

Jakie zmiany nastąpiły w Kodeksie wyborczym 2018 r. dotyczące uprawnień mieszkańców i radnych postaram się je przedstawić. Podkreślam że, podobne lub wręcz identyczne rozwiązania obowiązywać będą w powiatach i sejmikach wojewódzkich.

– Obecnie mieszkańcy nie mają możliwości ustalenia, jak w określonych sprawach głosowali radni na sesji. Po wyborach samorządowych w 2018 roku będzie tak, że głosowania jawne na sesjach rady mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych. Będą obowiązkowe głosowania imienne.
– Na dziś gminy nie zamieszczają informacji na stronie internetowej gminy, jak głosowali radni w poszczególnych sprawach, będzie tak, że imienne wykazy radnych trzeba będzie niezwłocznie podać do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy, także w inny sposób zwyczajowo przyjęty na jej obszarze. Mieszkańcy będą wiedzieć, jak każdy radny głosuje.
– Utrzymano wymóg zamieszkania kandydata na terenie gminy, w której ubiega się o funkcję radnego. Takiego wymogu nie ma dla osób ubiegających się o funkcję wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. W pierwszej wersji chciano pozostawić wymóg zamieszkania na terenie województwa, w którym jest gmina, w której kandydat startuje na funkcję radnego.
– Aktualnie jest w Kodeksie wyborczym zapis, że kadencja radnego trwa 4 lata, od kolejnych wyborów kadencja radnego będzie trwała 5 lat.
– Teraz jest tak, że mieszkańcy mogą uczestniczyć w sesjach rady, a będzie tak, że wszystkie posiedzenia mają być transmitowane w Internecie.
– Dotychczas było tak, że przewodniczącym komisji rewizyjnej w gminie mógł zostać każdy radny, po zmianach będzie to radny wytypowany przez największą opozycyjną partię.
– W Kodeksie wyborczym był zapis , że włodarze samorządowi wnioskują do radnych o powołanie i odwołanie przez nich skarbnika. W dalszym ciągu pozostanie ta procedura, mimo że pierwotnie posłowie PiS chcieli, aby skarbnik był powoływany i odwoływany bez udziału rady.
– Co roku radni udzielają absolutorium włodarzom. Teraz będzie tak, że włodarze co roku do 31 maja mają przedstawić radzie raport o stanie gminy. Ma on być połączony z głosowaniem nad absolutorium.
– Teraz jest zapis, że radni mogą zadawać pytania włodarzom w ograniczonym zakresie. Po zmianach będą mogli kontrolować dokumenty w gminie, składać interpelacje i pytania, a samorządowcy będą musieli niezwłocznie je publikować wraz z odpowiedziami na stronie internetowej. Wzmocniona została więc pozycja interpelacji i zapytań. Dotychczas kwestie te były regulowane w statutach, obecnie w ustawach. Postanowiono w nowym przepisie, że odpowiedź na interpelację bądź zapytanie interpelujący otrzymać powinien w terminie 14 dni.
– Obecnie na zasadach określonych w statucie gminy, radni mogą tworzyć kluby radnych. Radni w dalszym ciągu będą mogli tworzyć kluby radnych, ale minimalna liczba jest określona w ustawie i wynosi co najmniej 3 osoby. Pozostałe zasady działania klubów radnych ma określić statut gminy.
– Do tej pory radni, burmistrz, wójt podejmowali inicjatywy uchwałodawcze. Zmieniony Kodeks wyborczy określił, że inicjatywę w gminach do 5 tys. mieszkańców będzie podejmowało co najmniej 100 osób; w gminach do 20 tys. mieszkańców – co najmniej 200 osób; w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców co najmniej 300 osób. Rada gminy ma określić szczegółowe zasady wnoszenia inicjatyw.

Jakie zmiany nastąpiły w kodeksie wyborczym 2018 roku?

– Dotychczas wybory przeprowadzane były w dniu wolnym od pracy. Mogły jednak być ustalone na dwa dni tj. w sobotę i niedzielę. Teraz będzie tak , że wybory będą przeprowadzone zawsze w ciągu jednego dnia wolnego od pracy.
– Można było głosować korespondencyjnie , teraz nie będzie możliwości głosowania korespondencyjnego.
– Według Państwowej Komisji Wyborczej do tej pory znak ,, X ” postawiony przez głosującego są to dwie przecinające się linie. Nowa definicja wprowadza do ustawy znak ,, X ”. Należy przez to rozumieć co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki. Są ciągłe zastrzeżenia do nowej definicji znaku głosowania. – Znak ,, X ” już nie jest znakiem ,, X ” , według ustawodawcy może się zmienić nawet w gwiazdkę co dla komisji wyborczych może stwarzać problemy interpretacyjne. Zdaniem PiS ma to zmniejszyć liczbę głosów nieważnych. Według opozycji – ułatwi fałszerstwa.
– Dotychczas dopisywanie na karcie do głosowania lub stawianie innych znaków jest dopuszczalne poza miejscem zadrukowanym. Bezpośrednie dopiski lub znaki przy określonym kandydacie stanowiły, że głos był nieważny. Po zmianach, jeśli jedna z kratek zostanie przy kandydacie całkowicie zamalowana, a znak ,, X ” pojawi się w innej kratce – głos będzie ważny.
– Burmistrz, wójt, prezydent miast mogli być wybierani przez mieszkańców bez jakichkolwiek limitów na 4 lata. Po zmianach w Kodeksie wyborczym nie będzie miała prawa wybieralności w wyborach na wójta, burmistrza, prezydenta miasta w danej miejscowości osoba, która została uprzednio dwukrotnie wybrana na wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Zasada dwukadencyjności ma być liczona od najbliższych wyborów samorządowych w 2018 roku. Czas trwania jednej kadencji jest wydłużony z 4 do 5 lat. Po zakończonych dwóch kadencjach ubieganie się o funkcję wójta, burmistrza, prezydenta miasta, będzie możliwe, ale w sąsiedniej gminie.
– Obecnie jest w kraju 50 komisarzy wyborczych. Państwowa Komisja Wyborcza będzie wyłaniała 100 komisarzy spośród kandydatów wskazanych przez ministra spraw wewnętrznych. Jeżeli tego nie zrobi PKW, ostatecznie dokona tego minister spraw wewnętrzny.
– Komisarzem wyborczym może być obecnie sędzia. Komisarzem będzie mogła być osoba po studiach prawniczych z wyjątkiem komisarzy biorących udział przy wyborach do Parlamentu Europejskiego.
– W dotychczasowym Kodeksie wyborczym był zapis, że okręgi wyborcze będą określane przez rady gmin. Rady gmin po raz ostatni będą określać okręgi wyborcze przy wyborach w 2018r. W kolejnych wyborach samorządowych, które odbędą się w 2023r., okręgi wyborcze będą określać komisarze.
– Obecnie w lokalach wyborczych nie ma kamer. W najbliższych wyborach samorządowych w 2018 roku w lokalach wyborczych mają być kamery i przebieg głosowania ma być transmitowany w Internecie.
– Do tej pory było tak, że jedna terytorialna komisja obwodowa zajmowała się obsługą wyborów od wydawania kart do głosowania do ich przeliczenia po zamknięciu lokalu. Teraz będzie tak, że dwie komisje terytorialne będą zajmować się obsługą wyborów. Jedna komisja będzie odpowiedzialna za przeprowadzenie głosowania w obwodzie, druga zajmie się ustaleniem wyników głosowania w obwodzie.
– W skład wojewódzkich, powiatowych i gminnych terytorialnych komisji wyborczych wchodziło od 7 do 9 członków. Teraz będzie tak ,że wszystkie terytorialne komisje mają liczyć do 9 członków, przy czym w każdej komisji musi zasiadać minimum 5 osób.
– W wyborach samorządowych w 2014 r. po raz pierwszy głosowaliśmy w jednomandatowych okręgach wyborczych. Taka zmiana ordynacji wyborczej objęła wszystkie gminy, poza miastami na prawach powiatu. W gminach do 20 tys. mieszkańców pozostają jednomandatowe okręgi wyborcze, a w pozostałych samorządach wybory odbywać się będą na zasadach proporcjonalności.

Jakie zadania czekać będą gminy przed wyborami samorządowymi w 2018 roku?

Przede wszystkim wybrać trzeba będzie podwójną liczbę komisji wyborczych, przeszkolić jej członków. Gminy będą musiały realizować dodatkowe zadania związane z obsługą komisji wyborczych, na przykład : wprowadzić transmisje z lokali wyborczych, zapewnić kamery do transmisji głosowania w Internecie albo przynajmniej sprzęt do nagrywania wyborów, co ma przyczynić się do większego monitoringu, większej transparentności procesu wyborczego. Na 3 tygodnie przed wyborami gmina musi wysłać do mieszkańców informacje o wyborach, zasadach głosowania, ważności głosu .
Niestety, po wyborach samorządowych, mimo że ustawodawca zobligował wszystkie jednostki samorządu terytorialnego do transmitowania i utrwalania obrazu oraz dźwięku z obrad sesyjnych, samorządy nie mogą liczyć na wsparcie ze strony żadnego z ministerstw w zakresie informatycznego przygotowania do nowego prawa samorządowego. Obecnie nie prowadzi się, ani nie planuje się prowadzić żadnych prac w zakresie wsparcia dla samorządów w tym temacie.

Co było powodem wprowadzenia projektu ustawy sprowadzającego się do dwóch rodzajów zmian tj. zmiany ustaw o samorządzie gminy, powiatu, województwa oraz aktualizacji Kodeksu wyborczego ?

Projektodawcy chodziło o wprowadzenie do Kodeksu wyborczego 2018 roku mechanizmów prospołecznych, proobywatelskich, które mają zwiększyć transparentność rad po nowelizacji prawa samorządowego, wzmacniać rolę opozycji, jeżeli chodzi o komisję rewizyjną, której przyznaje się większe uprawnienia, pośrednio także obywatelom – poprzez zwiększone prawo do kontroli. Zmiany, jak zakładają projektodawcy, mają na celu zwiększenie udziału obywateli w procesie kontrolowania, funkcjonowania i wyboru władz samorządowych.

Dlaczego Państwowa Komisja Wyborcza krytykuje Kodeks wyborczy ?

Po przeanalizowaniu regulacji zawartych w Kodeksie wyborczym 2018 roku, konsekwencji wynikających z wejścia w życie noweli Kodeksu wyborczego PKW doszła do wniosków, że wydłuży się znacznie czas ustalenia wyników głosowania i wyników wyborczych w związku z pracą 2 komisji obwodowych.
Wykonanie wszystkich czynności wynikających z pracy obu komisji, poprawienie błędów w obliczeniach, które przecież mogą się zdarzyć, przekazanie dokumentów, sporządzenie protokołów spowoduje istotne wydłużenie czasu ustalenia wyników głosowania.
PKW zwraca uwagę na wzrost kosztów przeprowadzenia wyborów w związku z tym, że dochodzą dodatkowe koszty związane z : utrzymaniem administracji wyborczej, zwiększenia ilości członków obwodowych komisji wyborczych, co zwiększy koszt diet. Nastąpi dodatkowy wzrost kosztów obsługi obwodowych komisji wyborczych z uwagi na wprowadzony obowiązek transmisji ze wszystkich lokali wyborczych. Trzeba dokonać zakupu kamer, dokonać ich instalacji, zapewnić transmisje z lokalu wyborczego. PKW alarmuje, że brakuje na przeprowadzenie tegorocznych wyborów samorządowych 142 mln złotych i te pieniądze trzeba będzie zabezpieczyć w budżecie państwa.
Mogą sobie Czytelnicy sami odpowiedzieć na pytanie, po co było procedować w ekspresowym tempie projekt Ustawy,, o zmianach niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych.” Po uchwaleniu przez Sejm Ustawa została podpisana przez Prezydenta RP i opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. PiS robi wszystko, aby przejąć władzę w samorządach, a gdy ma się większość w Sejmie, to uchwala się to, co według partii PiS ma największy wpływ na uzyskanie przez nią jak najlepszego wyniku wyborczego. Przecież do wyborów idzie się po to, aby mieć władzę w samorządach – takie zadanie stoi przed każdą partią polityczną i również przed PiS, czemu nie należy się dziwić. Jaki będzie wynik w wyborach samorządowych, zależeć będzie od tego, na kogo wyborca odda swój głos.
Adam Pajda